Έλκη Πίεσης, ο ρόλος της διατροφής και της ενυδάτωσης στην πρόληψη και στην αποκατάσταση του.

Τι είναι τα Έλκη Πίεσης;

Τα έλκη πίεσης είναι δερματικές αλλοιώσεις οι οποίες μπορεί να δημιουργηθούν σε διάφορες περιοχές του σώματος λόγω παρατεταμένης πίεσης ή τριβής. Αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει μικρότερη κυκλοφορία αίματος στην συγκεκριμένη περιοχή που εμφανίζετε το πρόβλημα και επομένως νέκρωση του ιστού. Άλλες ονομασίες για τα έλκη πίεσης, είναι πληγές πίεσης ή πληγές κατάκλισης.

Το έλκος πίεσης ανάλογα με τη σοβαρότητα του ταξινομείται σε στάδια, από το στάδιο 1 να είναι τα λιγότερο σοβαρά, μέχρι το στάδιο 4 τα περισσότερο σοβαρά περιστατικά.

Άτομα με αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση έλκους πίεσης είναι:
▪️ Ηλικιωμένοι, άνω των 75 ετών με μειωμένη κινητικότητα
▪️ Ασθενείς με μειωμένη κινητικότητα, όπως ορθοπεδικοί ασθενείς με κατάγματα λεκάνης, σπονδυλικής στήλης και κάτω άκρων σε συνδυασμό με κάποια διαταραχή θρέψης, όπως βαριά αναιμία, καρκινοπαθείς, διαβητικοί κ.λπ.
▪️ Νευροχειρουργικοί ασθενείς σε ακινησία
▪️ Ασθενείς εντατικών μονάδων (ΜΕΘ)
▪️ Τετραπληγικοί, παραπληγικοί ασθενείς
▪️ Άτομα με μειωμένη αισθητικότητα ή φτωχή κυκλοφορία αίματος
▪️ Άτομα με απώλεια ελέγχου της ουροδόχου κύστης ή των κενώσεων

Ποια είναι τα συνηθέστερα σημεία για ανάπτυξη έλκους πίεσης;
• Αγκώνας
• Κόκκυγας
• Ισχίο
• Λεκάνη
• Ωμοπλάτη
• Φτέρνα και δάκτυλα ποδιών
• Αυτί

Έλκη πίεσης, πρόληψη

Η πρόληψη των ελκών πίεσης, όπως και στις περισσότερες παθήσεις, είναι λιγότερο χρονοβόρα και λιγότερο δαπανηρή από τη θεραπεία. Η φροντίδα των ασθενών με έλκος πίεσης απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση και την αναγνώριση όλων των παραγόντων τροποποιήσιμων και μη για τον σχεδιασμό του σωστού θεραπευτικού πλάνου.

Η διατροφή και η ενυδάτωση ανήκουν στους παράγοντες εμφάνισης ελκών πίεσης που μπορούν να τροποποιηθούν και να βοηθήσουν είτε στην πρόληψη, είτε στην αντιμετώπιση τους.

Η διατροφή και η ενυδάτωση παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της καλής υγείας του δέρματος και των ιστών, καθώς και στη στήριξη των διεργασιών αποκατάστασης των ιστών για επούλωση του έλκους πίεσης.

Οι αλλαγές στο σωματικό βάρος μπορεί να επηρεάσουν την κατάσταση των ελκών πίεσης. Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να δυσχεράνει την κινητικότητα του ασθενή, επομένως μπορεί να υπάρχει μεγαλύτερη πίεση στα ευαίσθητα σημεία. Αλλά και η μεγάλη απώλεια σωματικού βάρους μπορεί να επηρεάσει, διότι έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του όγκου των μαλακών ιστών τα οποία καλύπτουν τα σημεία των οστών που προεξέχουν, με αποτέλεσμα να ασκούν μεγαλύτερη πίεση. Επομένως η διατήρηση ενός ισορροπημένου σωματικού βάρους παίζει σημαντικό ρόλο και στην πρόληψη, αλλά και στην αποκατάσταση των ελκών πίεσης.

Η υποθρεψία αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης έλκους πίεσης και συνδέετε με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης λοίμωξης, αυξημένη διάκρεια παραμονής στο νοσοκομείο και μειωμένη ποιότητα ζωής. Ως υποθρεψία ορίζεται η κατάσταση στην οποία υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη θερμίδων και θρεπτικών συστατικών σε σχέση με τις ανάγκες του ασθενή. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται υποθρεψία μπορεί να συνυπάρξει και με την παχυσαρκία. Επομένως οι στερητικές ή εξαιρετικά υποθερμιδικές δίαιτες σε παχύσαρκους ασθενείς, όχι απλά δεν θα μας βοηθήσουν στην αποκατάσταση, αλλά ενδεχομένως να έχουν αντίθετο αποτέλεσμα.

Οι ασθενείς με έλκος πίεσης, ανεξαρτήτου σταδίου, έχουν αυξημένες ενεργειακές ανάγκες. Τα θρεπτικά συστατικά που προσφέρουν θερμίδες στον ανθρώπινο οργανισμό είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Καθένα από αυτά τα τρία συστατικά παίζει ένα διαφορετικό και ξεχωριστό ρόλο στην διαδιακασία επούλωσης. Είναι σημαντικό να μην αποκλείσουμε κανένα θρεπτικό συστατικό, προσφέροντας στον ασθενή μια ισορροπημένη διατροφή.

Οι πρωτεΐνες είναι βασικό δομικό συστατικό των μυών και υπεύθυνες για τη σύνθεση των ενζύμων που εμπλέκονται στην επούλωση του έλκους πίεσης, τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και τον σχηματισμό του κολλαγόνου. Η αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ευπαθείς και τους μεγαλύτερους ενήλικες λόγω της αυξημένης απώλειας του μυϊκού ιστού που μπορεί να εμφανιστεί με τη γήρανση και τα μειωμένα επίπεδα δραστηριότητας.

Πλούσιες πηγές σε ζωική πρωτεΐνη είναι τα ψάρια, τα πουλερικά, το κόκκινο κρέας, το γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά. Περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα και ονομάζονται πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Πρωτεΐνες όμως περιέχονται και στα όσπρια, στη σόγια και τα παράγωγα της, στους ξηρούς καρπούς, τα σπόρια και τα δημητριακά. Οι φυτικές όμως πρωτεΐνες δεν περιέχουν και τα 9 απαραίτητα αμινοξέα επομένως αν θέλουμε να αντικαταστήσουμε το κρέας με αυτές τις πηγές πρέπει να κάνουμε τους σωστούς συνδυασμούς  π.χ. φακές με ρύζι, ή ριζότο με καρύδια.

Οι υδατάνθρακες είναι η κύρια πηγή ενέργειας και θα πρέπει να αποτελούν τουλάχιστον το 50% των επιλογών μας στο καθημερινό διαιτολόγιο. Είναι όμως σημαντικό να επιλέγουμε σύνθετους υδατάνθρακες που είναι πλούσιοι σε θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες και να μην επιβαρύνουμε τον οργανισμό μας με τις κενές θερμίδες της ζάχαρης. Σύνθετοι υδατάνθρακες βρίσκονται στα δημητριακά και ζυμαρικά ολικής αλέσεως, τα φρούτα, τα λαχανικά.

Η βιταμίνη C έχει αντιοξειδωτική δράση και είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό κολλαγόνου, αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου και βοηθάει στην επανόρθωση, την αναδόμηση και τη διατήρηση των υγιών κυττάρων σε όλο τον οργανισμό. Στο δέρμα μας υπάρχουν κάποια κύτταρα που λέγονται ινοβλάστες, τα οποία παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη, δηλαδή τις πρωτεΐνες που διατηρούν το δέρμα ελαστικό και τονωμένο. Όμως, καθώς μεγαλώνουμε, αυτή η παραγωγή φθίνει. Η βιταμίνη C είναι εκείνη η ουσία που διεγείρει τους ινοβλάστες να συνεχίζουν να παράγουν τις πρωτεΐνες αυτές. Μια ακόμη σημαντική δράση της βιταμίνης C είναι ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, ενάντια σε λοιμώξεις που μπορεί να προκληθούν από ένα έλκος πίεσης.

Η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, όπως πορτοκάλια, φράουλες, πιπεριές, λεμόνια, μπρόκολα μπορεί να επιτύχει την ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη. Ωστόσο η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης C δεν έχει φανεί να βοηθούν στη γρηγορότερη επούλωση των ελκών πίεσης.

Ο ψευδάργυρος είναι ένα βασικό ιχνοστοιχείο που απαιτείται για την κυτταρική ανάπτυξη και αναπαραγωγή. Η ανεπάρκεια του ψευδαργύρου πιστεύεται ότι επηρεάζει την επούλωση του τραύματος μειώνοντας τη σύνθεση πρωτεϊνών και κολλαγόνου. Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρεξης, ανώμαλη γεύση, εξασθενημένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και εξασθενημένη επούλωση των ελκών πίεσης. Οι καλές πηγές ψευδαργύρου περιλαμβάνουν τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες όπως το κρέας, το συκώτι,στρείδια, μύδια, μανιτάρια, γαλακτοκομικά, ξηροί καρποί, όσπρια.

Η σωστή ενυδάτωση είναι πολύ σημαντική για την υγεία του οργανισμού, αλλά και του δέρματος. Το νερό είναι το μέσο μεταφοράς για τα θρεπτικά συστατικά. Είναι απαραίτητος ο σωστός υπολογισμός των αναγκών του κάθε ατόμου σε υγρά και πρέπει να συνυπολογίζονται και παράγοντες οι οποίοι μπορεί να αυξήσουν αυτές τις ανάγκες.

Τα άτομα που καταναλώνουν υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών μπορεί να χρειαστούν επιπλέον ποσότητα νερού όπως και ασθενείς με αυξημένη θερμοκρασία σώματος, με εμετούς, με υπερβολική εφίδρωση, με διάρροια ή ασθενείς με βαριά τραυματικές πληγές. Το νερό είναι ο καλύτερος τρόπος για ενυδάτωση, δεν είναι όμως ο μοναδικός τρόπος να προσλάβουμε την απαιτούμενη ποσότητα που χρειάζεται ο αργανισμός μας. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε νερό και μπορούμε να τα καταναλώσουμε άφοβα.

Οι σούπες έχουν αρκετή ποσότητα νερού. Το γάλα και το γιαούρτι εκτός από ασβέστιο προσφέρουν στον οργανισμό και ενυδάτωση.
Προσοχή στην κατανάλωση καφέ και τσαγιού διότι λόγω της καφείνης που περιέχουν μπορεί να οδηγήσουν σε κατακράτηση.

Να θυμάστε ότι για να αντιμετωπίσετε τα έλκη πίεσης πρέπει να κινείστε, να φροντίζετε το δέρμα σας και να έχετε μια ισορροπημένη δίαιτα.

Χάιδω Γεωργιάδου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Euromedica-Αρωγή Θεσσαλονίκης